Milieu
De leefomgeving heeft veel invloed op onze gezondheid en we willen dat onze inwoners gezond zijn. Daarom stellen we regels op per gebied om de lucht schoner te maken en geluidsoverlast, bodemverontreiniging, lichthinder, hittestress en luchtvervuiling tegen te gaan. We verbeteren waar nodig de kwaliteit van lucht, bodem en water, per specifieke gebieden.
Op het gebied van milieu hadden we in 2024 de volgende doelen:
- Concretiseren van onze doelen en ambities vanuit de Toekomstvisie 2030 in de Omgevingsvisie. De Omgevingsvisie wordt ondersteund door een Omgevings-Effect Rapportage (verbrede plan MER -milieueffectrapportage) waarin de effecten van verschillende keuzes worden onderzocht en in beeld worden gebracht.
- Afwegen hoe wij het instrument omgevingsprogramma al dan niet met omgevingswaarden voor diverse milieu-onderwerpen zullen inzetten.
- Bedenken welke extra stappen en/of acties we moeten zetten om het Schone Lucht Akkoord uit te voeren.
- Uitzoeken hoe we landelijke regels over stikstof samen met de provincie gaan toepassen in onze gemeente als onderdeel van het Limburgs Programma Landelijk Gebied (LPLG) en de overgang naar een nieuwe manier van landbouw
- Het project geluidsanering afronden.
- Zorgen dat de gemeente de verantwoordelijkheid organiseert voor het beschermen van de bodem. Deze zogenaamde bevoegd gezag rol is met de invoering van de Omgevingswet overgegaan van de provincie naar de gemeente. De uitvoering hiervan wordt geregeld via de Omgevingsdienst Zuid-Limburg (ODZL).
We hebben onze doelen en plannen voor het milieu concreter gemaakt in de Omgevingsvisie. We willen dat de milieubelasting door industrie (o.a. vervuiling door fabrieken), verkeer, agrarische bedrijvigheid (landbouw, tuinbouw, akkerbouw en veeteelt) en andere bronnen stap voor stap afneemt.
In 2024 hebben we een Omgevingseffectrapportage ontvangen die laat zien welke uitdagingen er zijn op het gebied van geluid, lucht en bodem.
- Met het Gezond en Actief Leven Akkoord (Gala) hebben we in 2022 satellietbeelden gekocht en deels ook in 2024. Hiermee hebben we onderzocht hoe het gesteld is met de luchtkwaliteit in onze gemeente. Hiermee kunnen we gerichte plannen maken die helpen om de lucht schoner te maken. Ook hebben we extra sensoren geplaatst om te kunnen zien waar te veel fijnstof en stikstof in de lucht zitten.
- Sinds op 1 januari 2024 de Omgevingswet in is gegaan zijn veel taken (zowel basis- als niet-basistaken) met betrekking tot de bodem overgedragen aan de Omgevingsdienst Zuid-Limburg. Ook is een groot deel van het energietoezicht een basistaak geworden voor de ODZL. Onderzocht wordt of er extra taken (plus-taken) van de gemeente naar de ODZL kunnen worden overgedragen.
- Het grootste deel van het verminderen van de geluidsoverlast is aangepakt. Er zijn nog enkele woningen die minder last hebben van geluidsoverlast. Het zal nog wat tijd kosten om het project helemaal af te ronden. Dit verwachten we in 2027 te kunnen doen.
Klimaatadaptie & water
Regionale Adaptatiestrategie Westelijke Mijnstreek
Met behulp van plannen zoals het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie en het Deltaplan Hoge Zandgronden worden maatregelen genomen om ons voor te bereiden op de veranderingen in het klimaat. We investeren daarom extra in klimaatadaptatie. Om ervoor te zorgen dat we beter omgaan met het veranderende klimaat, zijn de regels voor het opvangen en laten wegzakken van regenwater bij nieuwbouwprojecten in de regio strenger geworden.
In juni 2024 is heel veel regenwater in een hele korte tijd gevallen. Op verschillende niveaus in de leefomgeving zijn maatregelen nodig om deze overlast die ontstaat door de toenemende intensiteit van regenbuien te beperken. Denk aan de aanleg van buffers, roosters, aanpassingen van de weg en het afkoppelen van hemelwater, maar ook het langer vasthouden van regenwater bij de bron in het landelijk én stedelijk gebied en op particulier terrein.
Bewoners op de plekken met wateroverlast zijn op de hoogte gebracht van wat de gemeente doet om hen te beschermen tegen hevige regenbuien en welke maatregelen zij zelf kunnen nemen. De gemeente kan een deel van de kosten vergoeden (via de subsidieregeling klimaatadaptatie) die bewoners maken om hun huis te beschermen. Op de website van het Klimaatadaptatieplan
Hier kunnen burgers zien waar wateroverlast kan ontstaan.
Naast wateroverlast is het ook belangrijk om aandacht te besteden aan droogte en hitte. Samen met provincie Limburg en Waterschap Limburg en Waterleidingmaatschappij Limburg werken we aan het verminderen van verdroging en het beschikbaar houden van water. De gemeente neemt maatregelen zoals het zoveel mogelijk laten wegzakken van regenwater, het vergroenen van verharde plekken (via deelname NK Tegelwippen) en het creëren van schaduwplekken met bomen om hittestress te verminderen.
Circulaire samenleving
Beleid
In 2024 is het plan Procesaanpak Circulaire Economie gemaakt voor de transitieopgave naar een circulaire economie. Dit plan bundelt vijf programma's om de overgang te maken: Biomassa & Voedsel, Kunststoffen & Maakindustrie, Consumptiegoederen, Gebiedsontwikkeling & Bouw, Energie. Eind 2025 wordt een beslissing genomen over dit plan.
Beleidskader en Uitvoeringsplan Van Afval Naar Grondstof
In 2022 hebben de gemeenten Beek, Sittard-Geleen en Stein het Regionaal Uitvoeringsplan Van Afval Naar Grondstof 2022-2025 goedgekeurd. Hiermee willen ze minder huishoudelijk afval en meer herbruikbare materialen verzamelen. Het doel is om in 2025 per persoon jaarlijks niet meer dan 100 kg afval te hebben en in 2030 terug te gaan naar 30 kg. Dit past bij de Grondstoffenvisie 2050, waarin staat dat de gemeente in 2050 alle grondstoffen opnieuw wil gebruiken. Minder (rest)afval en meer herbruikbare materialen zorgen voor beter gebruik van weggegooide spullen door inwoners, wat helpt bij de overgang naar een circulaire samenleving. De hele keten van grondstoffen wordt bekeken, van fabrikanten van producten en verpakkingen, gebruikers, het verzamelen van afval en grondstoffen, tot het verwerken ervan tot nieuwe toepassingen. Door actieve en op data gebaseerde communicatie worden inwoners aangemoedigd om afval beter te scheiden.
Syschemiq
De lopende projecten binnen het ‘city lab-programma’ met betrekking tot PMD-afvalscheiding en recycling zijn in 2024 verder doorontwikkeld met Stadslabs, en dragen bij aan de overgang naar een circulaire samenleving.
Duurzaamheid
Visie en programmering
In 2024 is het vast te stellen duurzaamheidsbeleid verder uitgewerkt in twee documenten: het Strategisch Duurzaamheidsbeleid en een Integrale Duurzaamheidsaanpak. Hiermee willen we de complexe onderwerpen vereenvoudigen, zodat iedereen weet wat van hen wordt verwacht en we samen verantwoordelijkheid kunnen dragen binnen de organisatie en de samenleving.
Duurzaamheidshuis
Met het Duurzaamheidshuis, de Duurzaamheidsbus en het online platform bouwen we met inwoners, ondernemers, scholen en partners aan een duurzame beweging in Beek, Stein en Sittard-Geleen via ontmoetingen, onafhankelijke informatie en praktische handvatten. Sinds september 2024 wordt met externe bureaus voor conceptuitwerking, marketing & communicatie en ontwerp toegewerkt naar opening in het Galfetti-gebouw in het centrum van Geleen. Dit project wordt mede betaald uit cofinanciering uit de Regio Deal Zuid-Limburg.
Verduurzaming maatschappelijk vastgoed
Om de kosten voor het verduurzamen van maatschappelijk vastgoed te bepalen, hebben we in 2024 de eerste duurzaamheidsinspecties uitgevoerd, deels met hulp van ontzorgingsprogramma’s van het Rijk en de Provincie. Dit betreft deels vastgoed niet in eigendom van de gemeente. In 2025 en daarna inspecteren we de gemeentelijke gebouwen verder. Dit proces duurt langer door beperkte capaciteit in de markt. Deze inspecties geven inzicht in de benodigde investeringen voor verduurzaming. Op basis hiervan maken we plannen voor de toekomstbestendigheid van de accommodaties. Niet alle gebouwen kunnen worden verduurzaamd en elke accommodatie vereist een eigen aanpak. De klimaatdoelstellingen vragen aanzienlijke investeringen, zowel nu als na 2030.
Schone centra (speerpunt coalitieakkoord)
Het is belangrijk dat de centra van onze gemeente er schoon uitzien, vooral omdat dit het eerste is wat mensen zien als ze op bezoek komen. Zelfs als er veel activiteiten, markten of drukke winkeldagen zijn, moeten de centra schoon blijven. Daarom worden de centra regelmatig goed schoongemaakt en zijn er speciale plannen om de markten snel schoon te maken na afloop. Bij evenementen zorgt de organisatie of de gemeente/RWM ervoor dat alles schoon blijft. Bij langere evenementen reinigt RWM vaker gedurende de looptijd van het evenement.
In 2024 zijn afspraken met RWM gemaakt om de schoonmaak van de centra te verbeteren door vaker zwerfvuil op te ruimen, meer veegwagens in te zetten en medewerkers meer verantwoordelijkheid te geven. Medewerkers van RWM voelen zich daardoor verantwoordelijker voor hun werk en het resultaat ervan. Ook wordt meer zwerfvuil opgeruimd rond de afvalbakken en in de groenvoorzieningen en zijn de medewerkers vaker zichtbaar aan het werk. In 2025 wordt geëvalueerd of deze afspraken tot een beter beeld hebben geleid of verdere bijstelling/intensivering nodig is.
CDOKE
Met de regeling Capaciteit Decentrale Overheden voor Klimaat en Energiebeleid (CDOKE) kan onze gemeente goed de taken uitvoeren die te maken hebben met het Nederlandse klimaat- en energiebeleid. Hierdoor kunnen we de Routekaart Energietransitie en Uitvoeringsprogramma 2025-2027 opzetten en beslissingen hierover nemen.
Energietransitie
Routekaart Energietransitie 2030 en Uitvoeringsprogramma 2025-2027
In 2024 zijn een routekaart en uitvoeringsprogramma 2025-2027 opgesteld. Deze worden volgens planning in 2025 ter besluitvorming voorgelegd. We willen overstappen op duurzame energie en energieneutraal worden. Hiervoor moeten we ons huidige energiesysteem veranderen. Dit kunnen we alleen doen door samen te werken met onze inwoners, bedrijven, organisaties en de gemeente. Dit programma is al klaar en sluit aan bij het huidige beleid en regionale ontwikkelingen.
Regionale Energie Strategie Zuid Limburg 1.0 (RES-ZL 1.0)
In 2021 heeft de gemeenteraad ingestemd met het regionale plan om als Zuid-Limburg 1,3 terawattuur duurzame energie op te wekken op land. Dit is onderdeel van een landelijk doel om in totaal 35 terawattuur duurzame energie op te wekken op het land. Tot nu toe heeft Zuid-Limburg 14% van dit plan gerealiseerd, maar het stagneert. Dit komt doordat de elektriciteitsnetwerken vol zitten, er strengere regels van hogere overheden zijn opgesteld voor zonneparken op landbouwgrond en de geplande windturbines op Holtum Noord niet doorgaan. In 2024 is een nieuw RES-programmateam samengesteld om het strategische plan voor Zuid-Limburg uit te voeren.
Programma Opwek Energie op Rijksgronden
Er is een onderzoek gestart in hoeverre er ruimte is voor zonnepanelen op de locatie Kerensheide. Over de uitkomsten van dit onderzoek zal besluitvorming plaatsvinden in het 2025.
Herijking afwegingskader grootschalige opwek wind- en zonne-energie
Het wordt moeilijker om zonneparken op landbouwgrond te bouwen door nieuwe regels van hogere overheden. Daarom wordt het huidige afwegingskader voor grote duurzame energieprojecten opnieuw bekeken en aangepast. Dit proces is eind 2024 begonnen en de nieuwe versie wordt in 2025 voorgelegd ter besluitvorming.
Innovatieve windstraat
Een onderzoek is gestart hoe een innovatieve windstraat kan worden ontwikkeld. In 2025 wordt dit verder vervolgd.
Zon op daken en carports
Er is veel potentie voor zonnepanelen op bedrijfsdaken. Dit gaat traag door problemen met het elektriciteitsnet (Netcongestie). Energyhubs kunnen helpen dit op te lossen. Er wordt ook gekeken naar de mogelijkheid om zonnepanelen te plaatsen op overkappingen voor auto's ('Solar Carports') en hoe dit gecombineerd kan worden met duurzame mobiliteit, opladen van elektrische auto's en het opslaan van energie in accu’s. Verder wordt gewerkt aan de 'Zonnige Zaak' campagne, die ervoor moet zorgen dat de aanwezige zon op dak meer zichtbaar wordt gemaakt. Deze campagne is in 2024 voorbereid.
Verduurzamen bedrijventerreinen
Bedrijven die veel energie gebruiken, moeten maatregelen nemen om energie te besparen en dit rapporteren. De gemeente controleert dit via de Omgevingsdienst Zuid-Limburg (OD-ZL). Er loopt een programma om MKB-bedrijven te helpen met duurzaamheid (MKB046 en VerduurzaamjeMKB). In 2024 is er onderzoek gedaan naar hoeveel energie er wordt gebruikt en opgewekt op bedrijventerreinen om duurzaamheid te bevorderen (heatmaps). Dit heeft geleid tot de aanstelling van een kwartiermaker die helpt bij duurzaamheidsprojecten op de bedrijventerreinen Holtum Noord, Handelscentrum Bergerweg/Bedrijvenstad Fortuna, Industriepark Noord in Sittard en bedrijventerrein Krawinkel in Geleen. Hier werken we samen aan collectieve energieprojecten en slimme energieoplossingen. Deze inzet wordt voortgezet in 2025.
Circular Chemelot
Chemelot heeft haar lange termijnstrategie opgenomen in het document ‘Chemelot circulair, de routekaart’.
Hieruit blijkt dat de transitie die Chemelot gaat doorlopen complex is en dat ook Chemelot afhankelijk is van een aantal randvoorwaarden. Voor Zuid-Limburg maar zeker ook voor Chemelot is de beschikbaarheid van voldoende elektriciteit van groot belang.
Daarom werken we als gemeente samen met Tennet en Provincie Limburg aan het realiseren van de netverzwaring en de realisatie van het hiervoor benodigde 380/150 Kv Hoogspanningsstation. Daarnaast blijven we met partijen in overleg om de eerder in het project Delta Rhine Corridor beoogde gelijkstroom kabels en de leidingen voor CO2 en waterstof te realiseren en aan te sluiten op bedrijven op Chemelot.
Energie besparen en hulp bij hoge energiekosten
De regeling "Energiearmoede: aanpak op korte termijn" (vastgesteld in 2022) is nu afgerond. Met deze regeling zijn meer dan 5000 huishoudens met een laag inkomen en vaak wonende in huurhuizen die niet goed geïsoleerd zijn, geholpen. Bijvoorbeeld kregen ze 'groene bonnen', waarmee ze cadeaubonnen konden krijgen voor energiezuinige apparaten en producten om energie te besparen. Ook hebben energiecoaches geholpen om blijvend iets te doen aan hoge energiekosten en om mensen te begeleiden bij het besparen van energie. Deze coaches zijn onafhankelijk en helpen mensen om hun gedrag te veranderen. Verder is geïnvesteerd in educatie. Kinderen op basisscholen hebben lessen gekregen over energiebesparing, zodat ze al op jonge leeftijd leren hoe ze bewust met energie kunnen omgaan.
Warmtetransitie / Transitievisie warmte
Aardgasvrij
De gemeente heeft de regie dat er voor het jaar 2050 geen aardgas meer wordt gebruikt in huizen en gebouwen. Er zijn duidelijke doelen gesteld voor het jaar 2030. In 2022 heeft onze gemeente het eerste plan hiervoor in 2022 goedgekeurd, de Transitievisie Warmte (TVW). In de TVW staat per wijk opgeschreven wanneer de wijken aardgasvrij worden. Eind 2023 is het Gebiedsuitvoeringsplan goedgekeurd als uitwerking van de TVW. In 2024 zijn de eerste wijkuitvoeringsplannen gestart in Broek Sittard en Obbicht. In deze plannen wordt gekeken naar andere manieren om energie op te wekken en te gebruiken. Naast de wijkgerichte aanpak werkt de gemeente ook aan een algemene aanpak voor de overgang naar duurzame warmte. In 2024 is er gestart met een groot project voor energiebesparing, gebaseerd op het Nationaal Isolatieplan (NIP).
Warmtenet Zuid Limburg (WZL)
In 2023 is het project Warmtenet Zuid Limburg (WZL) gestart. Dit project wil een groot warmtenetwerk in Zuid-Limburg opzetten met restwarmte van Chemelot als bron. Op basis van de concept Wet Collectieve Warmte (Wcw) worden warmtenetten een taak van de overheid. Het WZL wordt ontwikkeld door een samenwerking van verschillende publieke partijen, waaronder 10 gemeenten in Zuid-Limburg, de Provincie Limburg en Enexis/Enpuls. In 2024 is fase 3 van de voorbereiding van het warmtenet begonnen, te beginnen in Geleen-Zuid. Hier is in 2024 de uitwerking als Proof of Concept gestart. Daarnaast zijn we begonnen met het uitwerken van de bronnenstrategie (restwarmte), het netwerk, de afnemers, de financiering en de governance van het nieuwe warmtebedrijf.