Verbonden partijen

Inleiding

Deze paragraaf beschrijft de bestuurlijke, beleidsmatige en financiële belangen en risico’s die voortvloeien uit de deelname van de gemeente aan verbonden partijen. Verbonden partijen zijn organisaties met een privaat- of publiekrechtelijke rechtsvorm waarin de gemeente zowel een bestuurlijk als een financieel belang heeft.

Van een bestuurlijk belang is sprake wanneer de gemeente vertegenwoordigd is in het bestuur van de organisatie of beschikt over stemrecht. Een financieel belang houdt in dat de gemeente middelen ter beschikking heeft gesteld die niet verhaalbaar zijn bij faillissement van de verbonden partij, of waarvoor zij aansprakelijk is indien de verbonden partij haar verplichtingen niet nakomt.

Subsidierelaties vallen in beginsel buiten de definitie van een verbonden partij, aangezien deze doorgaans uitsluitend een financieel belang betreffen zonder bestuurlijke betrokkenheid.

Deze paragraaf biedt inzicht in de aard en omvang van de betrokkenheid van de gemeente bij verbonden partijen, met het oog op transparantie, risicobeheersing en verantwoording.

Kadernota’s verbonden partijen

Klik hier voor de kadernota verbonden partijen.

De uitgangspunten en het afwegingskader voor deelname aan verbonden partijen zijn vastgelegd in de gemeentelijke Kadernota Verbonden Partijen. Deze nota is in 2023 geactualiseerd om beter aan te sluiten bij de actuele bestuurlijke praktijk, recente wet- en regelgeving, en de informatiebehoefte van de gemeenteraad.

De kadernota biedt richting bij het aangaan, beheren en beëindigen van samenwerkingsverbanden en behandelt onder meer de criteria voor deelname, de rolverdeling tussen raad en college, en de wijze van verantwoording en risicobeheersing.

De kadernota wordt periodiek geëvalueerd, met een cyclus van vier jaar. De eerstvolgende evaluatie staat gepland voor 2026, met als doel een herijkte versie vast te stellen die per 1 januari 2027 in werking treedt.

Overzicht verbonden partijen

De gemeente Sittard-Geleen neemt deel aan diverse verbonden partijen met uiteenlopende rechtsvormen. De keuze voor een specifieke rechtsvorm hangt samen met het beoogde doel van de samenwerking, de gewenste mate van invloed en de aard van de taken die worden uitgevoerd. In de gemeentelijke Kadernota Verbonden Partijen worden drie hoofdtypen onderscheiden:

a. Gemeenschappelijke regelingen;

Samenwerkingsverbanden op basis van publiekrecht, gericht op het gezamenlijk uitvoeren van publieke taken. De gemeente Sittard-Geleen participeert in onder andere:

• Belastingsamenwerking Gemeenten en Waterschappen (BsGW)
• Veiligheidsregio Zuid-Limburg
• Omnibuzz
• Vidar WsW
• Kredietbank Limburg
• GGD Zuid-Limburg
• Omgevingsdienst Zuid-Limburg (ODZL)
• Het Gegevenshuis
• Euregio Rhein-Maas-Nord

b. Vennootschappen;

Privaatrechtelijke samenwerkingsvormen waarin de gemeente aandeelhouder is. Deze worden vaak ingezet voor taken met een bedrijfsmatig karakter. De gemeente is aandeelhouder in onder meer:

• N.V. Bank Nederlandse Gemeenten (BNG)
• Claim Staat Vennootschap B.V, is per 17 april 2025 opgeheven.
• Enexis N.V.
• N.V. Waterleidingmaatschappij Limburg (WML)
• Onroerend Goed Maatschappij De Witse B.V.
• Vidar B.V., Vidar Loont B.V., Vidar Aan de Slag B.V.
• Bodemzorg Limburg B.V.
• RWM N.V.
• Mijn Streekwarmte B.V.

c. Stichtingen en verenigingen;

Organisaties zonder winstoogmerk waarin de gemeente bestuurlijk en/of financieel participeert. Voorbeelden zijn:

• Stichting Economische Samenwerking Zuid-Limburg (ESZL)
• Vereniging Afval Samenwerking Limburg (ASL)
• Stichting Samenwerking Zuid-Limburg

Begroting- en verslaggevingsregels

Voor verbonden partijen gelden specifieke verslaggevingsvoorschriften, afhankelijk van hun rechtsvorm en de aard van de betrokkenheid van de gemeente.

Gemeenschappelijke regelingen vallen onder het publiekrechtelijke regime en zijn verplicht hun begroting en jaarrekening op te stellen conform het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV). Deze regelingen beschikken over rechtspersoonlijkheid en hanteren uniforme verslaggevingsregels die bijdragen aan transparantie en vergelijkbaarheid.

Privaatrechtelijke verbonden partijen, zoals vennootschappen en stichtingen, volgen de verslaggevingsvoorschriften uit het Burgerlijk Wetboek (BW):

• Vennootschappen zijn gebonden aan de bepalingen van Boek 2, Titel 9 BW, met uitgebreide eisen voor de jaarrekening.
• Stichtingen hanteren vergelijkbare regels, waarbij de verslaggevingsverplichtingen afhankelijk zijn van omvang en aard van de activiteiten.
• Voor deze privaatrechtelijke vormen bestaan geen wettelijke voorschriften voor de begroting, tenzij dit statutair of contractueel is vastgelegd.

De financiële gegevens in deze paragraaf zijn gebaseerd op de meest recente beschikbare informatie. Op het moment van opstellen van deze paragraaf hebben we van een klein aantal verbonden partijen nog niet de jaarrekeningcijfers over 2024. Waar nodig is gebruikgemaakt van voorlopige cijfers of ramingen.

Risicoprofiel verbonden partijen

Het risicoprofiel classificeert verbonden partijen op basis van bestuurlijk en financieel belang. De focus ligt op partijen met een hoog risicoprofiel. Partijen met beperkte beïnvloedingsmogelijkheden zijn buiten beschouwing gelaten. De risicoprofielen worden jaarlijks herzien en vormen de basis voor monitoring en informatievoorziening.

Risicomatrix

Het risicoprofiel van verbonden partijen wordt jaarlijks vastgesteld aan de hand van een risicomatrix. Via deze matrix worden de risico’s van verbonden partijen geclassificeerd op basis van zowel het financieel als het bestuurlijk belang. De uitgangspunten voor het opstellen van de risicomatrix zijn vastgelegd in de kadernota Verbonden Partijen.

De risicomatrix richt zich primair op verbonden partijen waarbij sprake is van zowel een hoog financieel als een hoog bestuurlijk belang. Op basis van deze classificatie kan de informatievoorziening aan de raad doelmatiger en doeltreffender worden ingericht.

Verbonden partijen waarbij de gemeente nauwelijks of geen directe invloed heeft op de relatie, worden buiten de risicomatrix gehouden. De risicoprofielen en de bijbehorende mate en wijze van monitoring worden jaarlijks geëvalueerd en waar nodig aangepast. De risico’s van verbonden partijen zijn opgenomen als een restrisico van 1% van het totale begrotingsbedrag binnen de benodigde weerstandscapaciteit. Verdere toelichting is te vinden in de paragraaf Risicobeheersing en Weerstandsvermogen.

Monitoring en informatievoorziening

De mate van monitoring en informatievoorziening over verbonden partijen hangt af van het risicoprofiel dat aan de partij is toegekend: laag, middel of hoog. Hoe hoger het risicoprofiel, hoe intensiever de monitoring en hoe uitgebreider de informatievoorziening richting het bestuur.

Bij verbonden partijen met een laag risicoprofiel volstaat een beperkte vorm van monitoring:

• De partij wordt vermeld in de paragraaf verbonden partijen in zowel de begroting als de jaarrekening.
• Indien het een publiekrechtelijke partij betreft, wordt een zienswijze gegeven op de begroting en jaarrekening
• Besluiten van de verbonden partij worden achteraf ter kennisname aan het college voorgelegd.

Voor partijen met een gemiddeld risicoprofiel gelden aanvullende eisen:

• Alle elementen van het lage risicoprofiel zijn van toepassing.
• Daarnaast wordt minimaal één tussentijdse rapportage over de verbonden partij opgesteld en gedeeld.

Bij een hoog risicoprofiel is sprake van intensieve monitoring en bestuurlijke betrokkenheid:

• Alle elementen van het middel risicoprofiel zijn van toepassing.
• Voorgenomen besluiten van de verbonden partij worden vooraf ter besluitvorming aan het college voorgelegd.
• Er worden minimaal twee tussentijdse rapportages opgesteld.
• Er vindt tussentijds overleg plaats met zowel de verbonden partij als de andere deelnemende partijen.