Netcongestie
Netcongestie heeft een grote invloed op verschillende onderdelen van ons elektriciteitsnet, met grote vertragende impact op de energietransitie en een negatieve financiële, economische en maatschappelijke impact tot gevolg. In het concept Routekaart Energietransitie wordt netcongestie als volgt uitgelegd: ‘Netcongestie betekent dat het elektriciteitsnet in capaciteit ontoereikend is voor vraag en aanbod van stroom bij afname en/of opwek. In de praktijk vertaalt zich dit naar het niet meer kunnen krijgen van een grootverbruikaansluiting, meer aansluitcapaciteit of de mogelijkheid om stroom terug te kunnen leveren aan het elektriciteitsnet. Netbeheerder Enexis, verantwoordelijk voor het midden- en laagspanningsnet, hanteert om deze reden een wachtlijst voor aanvragers van dergelijke grootverbruikaansluitingen. Enexis schat de wachttijd van deze lijst in op 5 tot 8 jaar (bron: Enexis). Op dit moment is er voorlopig voor huishoudens en bedrijven met een kleinverbruikaansluiting nog voldoende capaciteit. Enexis verwacht dat door de verwachte toename van elektrisch rijden, warmtepompen en zonnepanelen het onzeker is of dit de komende jaren zo blijft. Binnen onze gemeente zorgt netcongestie ervoor dat bedrijven en instellingen niet kunnen uitbreiden, verduurzamen en/of nieuwbouw realiseren. Concrete voorbeelden hiervan zijn nieuwbouw Vidar & Wijkbeheer en Unilocatie Grevenbocht-Obbicht en diverse renovatie- en verduurzamingsprojecten bij ondernemers en maatschappelijke instellingen. Hierin is met name de toepassing van grootschalige ‘zon op dak’ of elektrificatie van bedrijfsprocessen vrijwel niet meer mogelijk. Deze ontwikkeling vermindert de economische groei en heeft impact op de (publieke) voorzieningen en ons vestigingsklimaat. Daarnaast vindt er bij verduurzaming elektrificatie plaats, waarbij fossiele brandstoffen worden vervangen door elektriciteit. Bij een tekort aan netcapaciteit stagneert deze verduurzaming sterk. Met name de industrie en andere grootverbruikers hebben hier last van. Ook de realisatie van grootschalige zonne- en windenergie blijkt veelal niet meer mogelijk. Netcongestie is daarmee een grote belemmering voor het behalen van ons bod in het kader van de Regionale Energie Strategie Zuid-Limburg en onze ambitie om meer hernieuwbare elektriciteit op te wekken.
De structurele oplossing voor netcongestie is de uitbreiding en het slimmer benutten van het elektriciteitsnet. De uitbreiding van ons elektriciteitsnet door de netbeheerder bestaat uit het toevoegen van meer en dikkere elektriciteitskabels en extra transformatorstations. Deze uitbreiding kost veel tijd door lange vergunningsprocedures en een tekort aan personeel. Daarnaast is het slimmer benutten van het elektriciteitsnet nodig. Het flexibel omgaan met vraag en aanbod van opwek en verbruik kan bijdragen aan de vermindering van netcongestie. Regionaal netbeheerder Enexis, verantwoordelijk voor het laag- en middenspanningsnet, en nationaal netbeheerder TenneT, verantwoordelijk voor het hoogspanningsnet, gaan het elektriciteitsnet in Limburg de komende jaren verzwaren en opknippen in drie zogenoemde pockets. Voor onze gemeente betekent dit dat er in Graetheide een nieuw 380 kV hoogspanningsstation moet worden gebouwd met een ruimtebeslag van 10 tot 15 hectare (Bron: Provincie Limburg). Ook op het laagspanningsnet, verspreid door de gemeente, voorziet Enexis de komende jaren een netverzwaringsopgave van onder andere 580 transformatorhuisjes. Gemiddeld dienen één op de drie straten opengebroken te worden om nieuwe kabels aan te leggen of te verzwaren. Het elektriciteitsnet voor woonwijken wordt verzwaard op basis van een ‘all-electric scenario’ waarin de meeste gebouwen verwarmd worden met een warmtepomp en er elektrisch gereden en geladen wordt, en waarin op alle beschikbare daken zonnepanelen liggen.
Als gemeente zetten we in op een faciliterende samenwerking met Enexis. Daarnaast is het noodzakelijk om daar waar netcongestie nu voor stagnatie zorgt, te onderzoeken of er ‘slimme en flexibele’ oplossingen toepasbaar zijn. Hierbij zullen in veel gevallen de huidige begrotingen en budgetten niet toereikend zijn, waarbij extra kosten vanuit een maatwerkbenadering per project in kaart gebracht moeten worden door de desbetreffende projecteigenaar of initiatiefnemer. Daarnaast is het tijdspad waarin Enexis verwacht netcongestie te verminderen een middellang toekomstperspectief, waarbij ons huidige beeld over de onbegrensde toegang tot elektriciteit niet meer past.
Een van de gemeentelijke projecten waar dit nu aan de orde is, is de Centrale onderwijs- en sportvoorziening Grevenbicht-Obbicht. Na de verlening van de Omgevingsverordening zijn direct de aansluitingen voor het kindcentrum, de gymzaal en het verenigingsgebouw aangevraagd. Door Enexis is aangegeven een transformatorgebouw te plaatsen in het plan. Alhoewel het formeel over een nul-levering ging hebben de engineers van Enexis in overleg aangegeven dat er bij de plaatsing van het trafogebouw voldoende capaciteit is op het netwerk om het benodigde vermogen te kunnen leveren. Ondanks dit beroept Enexis zich nu formeel op hun beleid. Dat de benodigde grootverbruikaansluiting pas op zijn vroegst in 2030 zal worden voorzien. Tot die tijd wordt door Enexis niet voldoende vermogen geleverd om de voorzieningen te kunnen gebruiken.
Het kindcentrum moet na dit schooljaar het huidige gebouw. Om het gebouw op de nieuwe locatie te kunnen gebruiken dienen tijdelijke en definitieve maatregelen te worden genomen om voldoende elektrisch vermogen te hebben voor het gebruik. Een definitieve voorziening, zoals bijvoorbeeld een batterij, heeft voordelen in de exploitatie omdat er minder elektriciteit hoeft te worden ingekocht, waardoor (een gedeelte van) de investering kan worden terug verdiend gedurende de exploitatie.
Provinciale Omgevingsverordening
Provincie Limburg is voornemens om de Provinciale Omgevingsverordening zodanig te herzien, dat zonne-energie op landbouwgronden nagenoeg onmogelijk wordt. Gemeente Sittard-Geleen heeft een zienswijze ingediend tegen de ontwerp-Omgevingsverordening van Provincie Limburg. Ook namens de Regionale Energie Strategie Zuid-Limburg hebben we een zienswijze ingediend. In december 2024 zal bij de vaststelling door Provinciale Staten blijken of onze zienswijzen worden overgenomen. Indien Provinciale Staten van Limburg besluit dat landbouwgrond niet meer kan worden gebruikt (enkele uitzonderingen mogelijk), dan betekent dit dat het RES bod niet haalbaar is en de voortgang van de energietransitie wordt belemmerd.
Roekenbeschermingsprogramma
Op een aantal locaties in onze gemeente, waaronder de Doctor Nolenslaan in Sittard en de Henri Hermanslaan en Jos Klijnenlaan in Geleen, wordt overlast van roeken ervaren. Voordat maatregelen genomen kunnen worden om deze overlast te bestrijden, dient hiervoor een plan opgesteld te worden en goedgekeurd te worden door Provincie Limburg. Dit plan hebben we opgesteld en afgestemd met Provincie. Definitieve goedkeuring van dit plan wordt op korte termijn verwacht. Om vervolgens de benodigde maatregelen te treffen is aanvullend budget nodig, in 2025 € 0,07 mln. en in 2026 – 2029 jaarlijks € 0,02 mln. De reeds beschikbare budgetten voor plaagdierbestrijding zijn hiertoe niet toereikend. Na definitieve goedkeuring van het plan, zal begin 2025 direct gestart worden in de Dr. Nolenslaan te Sittard, aangezien daar zich de grootste populatie roeken bevindt en het te behalen effect/resultaat het grootst wordt geacht.