Ontwikkelingen

Sociale Basis

Niet van toepassing.

Onderwijs en Jeugd

Thuiszitters (onderwijs)

• De afgelopen jaren constateert de gemeente een structurele toename van het aantal thuiszitters en een toename in complexiteit van individuele trajecten. Daarbij ziet de gemeente dat in toenemende mate extra inzet bij de begeleiding van leer- en kwalificatieplichtige jongeren in de leeftijd van 15 tot 17 jaar, waarvoor school geen passende plek (meer) biedt, nodig is. Bij deze doelgroep is niet alleen sprake van een verhoogde ondersteuningsbehoefte, vaak is een intensieve en langdurige begeleiding en regievoering op meerdere leefgebieden noodzakelijk. Deze ontwikkelingen vragen om versterking van de inzet vanuit de gemeente op zowel preventie als begeleiding, met een stevige positie in het netwerk van scholen, ouders en ketenpartners;
• De wijziging van de wet heeft ook gevolgen voor de inzet, dit als gevolg van het feit dat de wettelijke taak uitgebreid wordt zodat ook jongeren van 23 tot 27 jaar onder het Doorstroompunt vallen.

Op basis van de toename in de aantallen thuiszitters, de toename in complexiteit van individuele trajecten en de wijziging van de wetgeving constateren we dat de belasting op het organisatieonderdeel toeneemt. In de begroting 2026 wordt voorgesteld de uitvoeringskracht voor dit onderwerp te versterken. Deze extra capaciteit wordt flexibel ingezet gericht op vroegsignalering, netwerkversterking en maatwerkbegeleiding. De inzet draagt bij aan een sluitende aanpak van thuiszitters. Daarnaast wordt daarmee de basis versterkt in aanloop naar (toekomstige) wetgeving en ambitie, zoals de wet Terugdringen schoolverzuim, Van school naar duurzaam werk en Schoolaanwezigheid 2030. Onze gemeente zal deze ontwikkeling in 2026 blijven monitoren.

(Gezondheids)Preventie

Integraal Zorg Akkoord (IZA)

Via de regeling Specifieke uitkering transformatiemiddelen IZA 2024-2027 ontvangen we als Zuid-Limburgse gemeenten (waar Sittard-Geleen de mandaatrol heeft) twee Spuks om in de periode 2024-2027 transformatieplannen uit te voeren. In 2025 zijn we gestart met twee concrete transformatieplannen: Pluswijken en Mentale gezondheid. De plannen dragen bij aan het behalen van de doelen die zijn afgesproken in het Integraal Zorgakkoord (IZA). De gelden worden naar afspraak verdeeld over de 16 Zuid-Limburgse gemeenten.

Participatie en Bestaanszekerheid

Ontwikkelingen BUIG (gebundelde uitkering voor het bekostigen van de uitkeringen in het kader van o.a. de Participatiewet en voor de inzet van loonkostensubsidie)

Het Rijk heeft afgelopen mei het nader voorlopig budget bekendgemaakt. Het verdeelpercentage voor onze gemeente is verlaagd, zoals al eerder bekend, en daarnaast blijkt het macrobudget naar beneden bijgesteld. Met als resultaat dat het nader voorlopig budget voor 2025 nog wat lager uitvalt dan in eerste instantie verwacht. Deze nadelige ontwikkeling is verwerkt waarbij de hiervoor opgenomen algemene reserve risicobeheersing is benut.

Ontwikkeling Vidar Vooruit!

Gemeenten hebben in 2025 de opdracht gekregen om in de komende jaren hun sociaal ontwikkelbedrijven toekomstbestendig te maken zodat deze kunnen blijven bijdragen aan de inclusieve arbeidsmarkt. Daarnaast loopt de implementatie van de Participatiewet in balans door. De samenloop van beide ontwikkelingen vraagt om een integrale aanpak die in 2025 is gestart. Het rijk heeft voor beide ontwikkelingen (meerjarig) incidentele middelen beschikbaar gesteld.

Aanpassing kostenstructuur CR Vidar

Om de (financiële) sturing op de Centrumregeling Vidar (CR Vidar) met haar Werkbedrijf en drie verloningsbedrijven verder te optimaliseren, heeft Vidar de kostenstructuur aangepast. Met deze aanpassing wordt het eenvoudiger om (bij) te sturen op de inzet van de verschillende instrumenten voor de doelgroep van Vidar en de bijdrage die gemeenten Stein en Beek, als deelnemers van de CR Vidar, hieraan leveren. De voordelige effecten van deze aanpassing zijn in deze rapportage 2025 respectievelijk de begroting 2026 verwerkt.

Wmo

Aanscherpen indicatiecriteria GGZ-Wlz heeft gevolgen voor de Wmo-begeleiding en beschermd wonen

In 2023 is de Tweede kamer geïnformeerd over de ontwikkelingen GGZ in de Wlz. Doordat de instroom in de GGZ-Wlz in de afgelopen jaren te hoog was heeft het Rijk besloten de indicatiecriteria GGZ-Wlz aan te scherpen, hetgeen consequenties heeft voor de kosten van de Wmo – ambulante begeleiding, groepsbegeleiding en Beschermd wonen – Beschermd thuis. Uit een nadere data-analyse blijkt dat de kosten stijgen.

Beschermd wonen

Het aantal meldingen van jongeren die (psychosociale) begeleiding nodig hebben of voor Beschermd Wonen in aanmerking komen neemt toe. De uitstroom van Beschermd Wonen naar een eigen woonruimte loopt bij een deel vertraging op door beperkte directe beschikbaarheid van passende huisvesting, waardoor de opnameduur Beschermd Wonen en kosten toenemen.

Aanbestedingen

In 2025 zijn diverse aanbestedingen afgerond, waaronder voor huishoudelijke ondersteuning (HO), zorgunits, safehouses en ‘automatische deuropeners’. De nieuwe prijsafspraken gaan vanaf 2026 in, waarbij rekening wordt gehouden met stijgende kosten door cao-verhogingen en reële kostprijsontwikkelingen.

Er vindt in september-oktober 2025 een marktoriëntatie plaats, afhankelijk van de resultaten uit deze oriëntatie zullen we begin 2026 starten met een aanbesteding van de was- en strijk service in het kader van versobering in de huishoudelijke ondersteuning.

Verder lopen de Wmo innovatieprojecten die in 2025 zijn gestart door in 2026.

Woningaanpassingen en vervoersvoorzieningen

De versnelde afbouw verpleeghuisbedden waardoor mensen langer thuis blijven wonen heeft gevolgen voor het aantal aanvragen voor woningaanpassingen, hulpmiddelen en vervoersvoorzieningen.

De lijn van de overheid is dat ook inwoners met een indicatie voor langdurige zorg (Wlz) in principe thuis blijven wonen met een Volledig Pakket Thuis (Vpt) of een Modulair Pakket thuis (Mpt). De Wmo blijft dan verantwoordelijk voor het toekennen van woningaanpassingen, hulpmiddelen en vervoersvoorzieningen.

Hulpmiddelen

Wereldwijd zien we de grondstoffen kosten stijgen. Trapliften worden duurder. Eén van onze leveranciers heeft aangegeven niet meer te kunnen leveren voor de huidige prijs. Er zal begin 2026 een nieuwe aanbesteding worden gestart. Tot de periode van gunning aan een nieuwe leverancier zal de prijs van een traplift in elk geval met 10% stijgen zodat continuïteit voor deze periode gewaarborgd is.

Abonnementstarief

De vervanging van het abonnementstarief Wmo door een inkomens- en vermogensafhankelijke eigen bijdrage is uitgesteld. Het is nog onzeker of de invoering per 1 januari 2027 haalbaar is.

Maatschappelijke Opvang

Gezien de autonome ontwikkeling wat betreft de toename van het aantal dak- en thuislozen, zien we dit ook terug in de ETHOS-telling van de Westelijke mijnstreek. Hierdoor neemt de druk op de beschikbare capaciteit voor voorzieningen toe. Dit vraagt om structureel extra inzet op zowel preventie als ook uitbreiding van beschikbare opvangplekken vanaf 2026.

Jeugdwet

Toenemende kosten jeugdzorg

De zorgvraag neemt toe, waardoor de kosten per cliënt stijgen. Het Rijk stelt via het acres budget beschikbaar om de hogere loonkosten bij zorgaanbieders deels te compenseren, maar dit is waarschijnlijk niet genoeg. Daarom wordt via de regionale transformatieagenda gestuurd op minder zorggebruik, minder aanbieders en normalisering van problematiek. Ook het lokale plan van aanpak, dat in het najaar voor besluitvorming voorgelegd zal worden, is bedoeld om de kostenstijging te beperken. Deze plannen richten zich onder andere op een kritische inzet van jeugdhulp en realistische zorgperspectieven. Daarnaast wordt ouderbetrokkenheid vergroot en contractmanagement versterkt, zodat zorgaanbieders beter worden gecontroleerd op kwaliteit.

Bedrijfsvoeringsprobleem aanbieders jeugdzorg

Gemeenten in Limburg kampen met structurele problemen bij een aantal jeugdzorgaanbieders. Door de geografische ligging is uitwijken naar omliggende regio’s vaak geen optie, wat het zorglandschap kwetsbaar maakt. Aanbieders opereren zelfstandig, maar hun bedrijfskeuzes kunnen leiden tot continuïteitsproblemen. In zulke gevallen wordt van de jeugdregio verwacht financieel bij te springen, zeker wanneer het gaat om cruciale zorg. Dit creëert een ongelijk speelveld tussen gemeenten en aanbieders.

De Taskforce Robuust Zorglandschap Limburg presenteerde in februari 2025 haar rapport met aanbevelingen voor een toekomstbestendig jeugdzorglandschap. Gemeenten, aanbieders en het Rijk moeten gezamenlijk actie ondernemen om herhaling van deze situatie te voorkomen. In 2025 starten gemeenten en aanbieders met:

• Het ontwikkelen van een gezamenlijke visie op het zorglandschap;
• Het uitwerken van governance en samenwerking;
• Het voorbereiden van verbeterde inkoop en contractering, zowel regionaal als provinciaal.

Consequenties Hervormingsagenda jeugd en de extra middelen gemeenten en jeugd

In 2023 zijn als gevolg van de hervormingsagenda Jeugd besparingen verwerkt in de begroting 2023 en volgende jaren. In de meicirculaire 2025 is door het Rijk de voorgenomen besparing teruggedraaid voor de periode 2025 tot en met 2027. De reden daarvoor is gelegen in het feit dat het Rijk de gemeenten meer tijd wil bieden om invulling te geven aan de maatregelen die benoemd zijn in de Hervormingsagenda. Voor 2028 en verder worden de beheersmaatregelen uit de Hervormingsagenda Jeugd versterkt en worden aanvullende maatregelen uitgewerkt.

De Hervormingsagenda Jeugd heeft twee gekoppelde doelen:

1. Betere en tijdige jeugdhulp op de juiste plek.
2. Een duurzaam financieel houdbaar en beheersbaar stelsel.

De agenda beoogt een inhoudelijke vernieuwing die zowel kwaliteit als efficiëntie verhoogt, met een landelijke besparingsdoelstelling van € 1 miljard. Er is behoefte aan een maatschappelijke dialoog over wat jeugdhulp precies inhoudt en een sterkere integrale aanpak – met aandacht voor onderliggende volwassenproblematiek.

Belangrijke maatregelen zijn.

• Structurele investering in kwaliteit en effectiviteit van jeugdhulp.
• Aanpassing van de Jeugdwet voor duidelijkere toegang tot hulp.
• Verplichte regionale inkoop van specialistische zorg.
• Minder administratie, meer tijd voor zorg.
• Versterking van lokale teams en betere samenwerking met o.a. onderwijs.
• Focus op preventie en het terugdringen van uithuisplaatsingen.
• Datagedreven werken en monitoring.

Onze gemeente heeft al enkele maatregelen in voorgaande jaren gerealiseerd, waardoor deze acties reeds verwerkt zijn in de begroting. In 2025 werkt onze gemeente aan een lokale vertaling van de Hervormingsagenda. Vaststelling hiervan door het college is voorzien in het 4de kwartaal van 2025.