Ontwikkelingen

Sociale Basis

Gemeenschapsaccommodaties

In de 1e rapportage 2024 hebben wij al melding gemaakt van het feit dat steeds meer besturen van gemeenschapshuizen er niet (meer) in slagen om de exploitatie sluitend te krijgen en/of een zelfstandig exploitant/uitbater aan te trekken. Het model dat een commerciële exploitant voor eigen rekening en risico een gemeenschapshuis uitbaat, waarmee het gemeenschapshuisbestuur een sluitende exploitatie kan realiseren, gaat meestal niet meer op. Ook de besturen zelf hebben steeds meer moeite om leden te vinden die het gemeenschapshuis willen besturen. Deze accommodaties zijn belangrijk, omdat zij voorzien in de behoefte van verenigingen om hun activiteiten te kunnen uitvoeren. Deze ontwikkeling zet nog altijd door zoals recent bij de gemeenschapsaccommodaties in Born en Grevenbicht. Samen met de gemeente wordt gezocht naar een oplossing voor de korte maar ook lange termijn.

Onderwijs en Jeugd

Thuiszitters (onderwijs)

• De afgelopen jaren constateert de gemeente een structurele toename van het aantal thuiszitters en een toename in complexiteit van individuele trajecten. Daarbij ziet de gemeente dat in toenemende mate extra inzet bij de begeleiding van leer- en kwalificatieplichtige jongeren in de leeftijd van 15 tot 17 jaar, waarvoor school geen passende plek (meer) biedt, nodig is. Bij deze doelgroep is niet alleen sprake van een verhoogde ondersteuningsbehoefte, vaak is een intensieve en langdurige begeleiding en regievoering op meerdere leefgebieden noodzakelijk. Deze ontwikkelingen vragen om versterking van de inzet vanuit de gemeente op zowel preventie als begeleiding, met een stevige positie in het netwerk van scholen, ouders en ketenpartners;
• De wijziging van de wet heeft ook gevolgen voor de inzet, dit als gevolg van het feit dat de wettelijke taak uitgebreid wordt zodat ook jongeren van 23 tot 27 jaar onder het Doorstroompunt vallen.

Op basis van de toename in de aantallen thuiszitters, de toename in complexiteit van individuele trajecten en de wijziging van de wetgeving constateren we dat de belasting op het organisatieonderdeel toeneemt. In de begroting 2026 is door de raad vastgesteld dat de uitvoeringskracht voor dit onderwerp wordt versterkt. Deze extra capaciteit wordt flexibel ingezet gericht op vroegsignalering, netwerkversterking en maatwerkbegeleiding. De inzet draagt bij aan een sluitende aanpak van thuiszitters. Daarnaast wordt daarmee de basis versterkt in aanloop naar (toekomstige) wetgeving en ambitie, zoals de wet Terugdringen schoolverzuim, Van school naar duurzaam werk en Schoolaanwezigheid 2030. Onze gemeente zal deze ontwikkeling in 2026 blijven monitoren.

(Gezondheids)Preventie

GGD Veilig Thuis

Bij Veilig Thuis is sprake van toenemende druk door meer en complexere meldingen, gecombineerd met een personeelstekort. De bestemmingsreserve voor Veilig Thuis van € 500.000 is ingezet om de wachtlijsten aan te pakken, maar de resultaten blijven achter. Onafhankelijke analyse toont aan dat er dringend extra capaciteit nodig is met ingang van 2026. Veilig Thuis schat in dat zij in 2026 extra middelen nodig hebben op Zuid-Limburgs niveau. Naar verwachting zal de GGD Zuid-Limburg een begrotingswijziging voorstellen. Hier zal bij de raad op teruggekomen worden.

SPUK : AZWA

Het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) richt zich op het versterken van gezondheid, preventie en de sociale basis. Het Integraal Zorgakkoord (IZA) legt de focus op samenwerking binnen de zorgketen en het verplaatsen van zorg naar de juiste plek – dichter bij de inwoner, met meer aandacht voor preventie. Het Aanvullend Zorg en Welzijn Akkoord (AZWA) bouwt hierop voort. AZWA brengt de ambities van GALA en IZA bij elkaar in één beweging, waarin gemeenten, zorgverzekeraars, zorg- en welzijnsorganisaties gezamenlijk werken aan gezondheid. De nadruk ligt op domeinoverstijgende samenwerking, duurzame preventie en het versterken van de lokale uitvoeringskracht. In 2025 is het AZWA uitgewerkt, per 2026 gaat het AZWA in.

Participatie en Bestaanszekerheid

Ontwikkeling BUIG

De definitieve beschikking voor de gebundelde uitkering (BUIG) 2025 en de voorlopige beschikking voor 2026 is ontvangen. De hoogte van de budgetten en de daarop gebaseerde loonprijsontwikkeling in combinatie met de ontwikkeling van het bestandsvolume laat een nadelig resultaat zien. In de ontwikkeling van het bestandsvolume zien we het belang van een goed functionerende en inclusieve arbeidsmarkt waar het rijk aan de andere kant de impulsmiddelen voor beschikbaar heeft gesteld.

WMO

Aanscherpen indicatiecriteria GGZ-Wlz heeft gevolgen voor de Wmo-begeleiding en beschermd wonen

In 2023 is de Tweede kamer geïnformeerd over de ontwikkelingen GGZ in de Wlz. Doordat de instroom in de GGZ-Wlz in de afgelopen jaren te hoog was heeft het Rijk besloten de indicatiecriteria GGZ-Wlz aan te scherpen, hetgeen consequenties heeft voor de kosten van de Wmo – ambulante begeleiding, groepsbegeleiding en Beschermd wonen – Beschermd thuis. Uit een nadere data-analyse blijkt dat de kosten stijgen.

Beschermd wonen-safe house

Het aantal meldingen van jongeren die (psychosociale) ambulante begeleiding nodig hebben of voor Beschermd Wonen in aanmerking komen neemt toe. Ook in de complexiteit van de problematiek zien wij een toename waardoor de opnameduur langer wordt. De uitstroom van Beschermd Wonen naar een eigen woonruimte loopt bij een deel vertraging op door beperkte directe beschikbaarheid van passende huisvesting, waardoor de opnameduur Beschermd Wonen en dus de kosten toenemen.

Bij de safe-houses zien we een landelijke tendens dat steeds meer aanbieders zich richten op andere doelgroepen, zoals cliënten met eetstoornissen, complexere problematiek zoals bijvoorbeeld Licht Verstandelijk Beperkt (LVB) in combinatie met verslavingsproblematiek, toenemende wachtlijsten en (vooral regionaal) langere doorlooptijden als gevolg van uitstroom via Housing.

Aanbestedingen

In 2025 zijn of worden diverse aanbestedingen afgerond, waaronder voor huishoudelijke ondersteuning (HO), zorgunits, Safehouses en ‘automatische deuropeners’. De nieuwe prijsafspraken gaan vanaf 2026 in, waarbij rekening wordt gehouden met stijgende kosten door cao-verhogingen en reële kostprijsontwikkelingen.

Er is gestart met een aanbesteding van de persoonsgebonden was in het kader van de huishoudelijke ondersteuning waardoor er een voorliggende voorziening gecreëerd wordt waar iedereen gebruik van kan maken.

In november 2025 wordt de marktoriëntatie voor het digitaliseren van het archief van team Zorg afgerond. Dit in het kader van de nieuwe huisvesting waar geen fysiek archief meer aanwezig zal zijn.

Verder lopen de Wmo innovatieprojecten, die in 2025 zijn gestart, door in 2026.

Woningaanpassingen en vervoersvoorzieningen

De versnelde afbouw verpleeghuisbedden, waardoor mensen langer thuis blijven wonen, heeft gevolgen voor het aantal aanvragen voor woningaanpassingen, hulpmiddelen en vervoersvoorzieningen.

De lijn van de overheid is dat ook inwoners met een indicatie voor langdurige zorg (Wlz) in principe thuis blijven wonen met een Volledig Pakket Thuis (Vpt) of een Modulair Pakket thuis (Mpt). De Wmo blijft dan verantwoordelijk voor het toekennen van woningaanpassingen, hulpmiddelen en vervoersvoorzieningen.

Hulpmiddelen

Wereldwijd zien we de grondstoffen kosten stijgen. Trapliften worden duurder. Eén van onze leveranciers heeft aangegeven niet meer te kunnen leveren voor de huidige prijs. Er zal begin 2026 een nieuwe aanbesteding worden gestart. Tot de periode van gunning aan een nieuwe leverancier zal de prijs van een traplift in elk geval met 10% stijgen, zodat continuïteit voor deze periode gewaarborgd is.

Abonnementstarief

De vervanging van het abonnementstarief Wmo door een inkomens- en vermogensafhankelijke eigen bijdrage is uitgesteld. Het is nog onzeker of de invoering per 1 januari 2027 haalbaar is.

Maatschappelijke Opvang : DUMO

De verdeling van de middelen van de decentralisatie-uitkering Maatschappelijke opvang ten opzichte van de meicirculaire 2025 is voor uitkeringsjaar 2025 veranderd als gevolg van het gebruik van actuelere basisgegevens voor de maatstaven. Dit heeft als gevolg dat de bijdrage die Sittard-Geleen ontvangt in beperkte mate vermindert. Sittard-Geleen ontvangt via centrumgemeente Maastricht op basis van een vast percentage deze middelen ten behoeve van de Westelijke Mijnstreek.

Jeugdwet

Toenemende kosten jeugdzorg

De zorgvraag neemt toe, waardoor de kosten per cliënt stijgen. Het Rijk heeft in de septembercirculaire 2025 extra middelen beschikbaar gesteld voor jeugdhulp. De vraag is of deze middelen toereikend zijn om de stijgende zorgkosten in de jeugdhulp de komende jaren op te vangen. Daarom wordt via de regionale transformatieagenda ingezet op minder zorggebruik, minder zorgaanbieders en normalisering van problematiek. Ook een lokaal plan van aanpak is bedoeld om de kostenstijging te beperken. Dit plan richt zich onder andere op een kritische inzet van jeugdhulp en realistische zorgperspectieven, het verkorten van de duur van hulp, aanpak complexe scheidingen, stevige sociale basis en meer samenwerking met (huis)artsen.

Bedrijfsvoeringsprobleem aanbieders jeugdzorg

Een aantal jeugdzorgaanbieders in Limburg kampen met structurele problemen. Door de geografische ligging tussen België en Duitsland is uitwijken naar omliggende regio’s vaak geen optie, wat het zorglandschap kwetsbaar maakt. Aanbieders opereren zelfstandig, maar hun bedrijfskeuzes kunnen leiden tot continuïteitsproblemen. In zulke gevallen wordt van de jeugdregio verwacht financieel bij te springen, zeker wanneer het gaat om cruciale zorg. Dit creëert een ongelijk speelveld tussen gemeenten en aanbieders.

De Taskforce Robuust Zorglandschap Limburg presenteerde in februari 2025 haar rapport met aanbevelingen voor een toekomstbestendig jeugdzorglandschap. Gemeenten, aanbieders en het Rijk moeten gezamenlijk actie ondernemen om herhaling van deze situatie te voorkomen. In 2025 starten gemeenten en aanbieders met:

• Het ontwikkelen van een gezamenlijke visie op het zorglandschap;
• Het uitwerken van governance en samenwerking;
• Het voorbereiden van verbeterde inkoop en contractering, zowel regionaal als provinciaal.

Consequenties Hervormingsagenda jeugd en de extra middelen gemeenten en jeugd

In 2023 zijn als gevolg van de hervormingsagenda Jeugd taakstellingen verwerkt in de begroting 2023 en volgende jaren. In de meicirculaire 2025 is door het Rijk de voorgenomen besparing teruggedraaid voor de periode 2025 tot en met 2027. De reden daarvoor is gelegen in het feit dat het Rijk een aantal acties nog niet heeft gerealiseerd en zij de gemeenten meer tijd wil bieden om invulling te geven aan de maatregelen die benoemd zijn in de Hervormingsagenda.

De Hervormingsagenda Jeugd heeft twee doelen:

1. Betere en tijdige jeugdhulp op de juiste plek.
2. Een duurzaam financieel houdbaar en beheersbaar stelsel.

De agenda beoogt een inhoudelijke vernieuwing die zowel kwaliteit als efficiëntie van zorg verhoogt, met een oorspronkelijk landelijke besparingsdoelstelling van € 1 miljard. Vanaf 2028 is dat bedrag opgehoogd naar € 1,5 miljard vanwege indexaties. Er is behoefte aan een maatschappelijke dialoog over wat jeugdhulp precies inhoudt en een sterkere integrale aanpak – met aandacht voor onderliggende volwassenproblematiek en meer samenwerking met o.a. onderwijs.

Belangrijke maatregelen zijn:

• Structurele investering in kwaliteit en effectiviteit van jeugdhulp.
• Aanpassing van de Jeugdwet voor duidelijkere toegang tot hulp.
• Verplichte regionale inkoop van specialistische zorg.
• Minder administratie, meer tijd voor zorg.
• Versterking van lokale teams en betere samenwerking met o.a. onderwijs.
• Focus op preventie en het terugdringen van uithuisplaatsingen.

Datagedreven werken en monitoring.

Onze gemeente heeft al enkele maatregelen in voorgaande jaren gerealiseerd, waardoor deze acties reeds verwerkt zijn in de begroting. In 2025 werkt onze gemeente aan een lokale vertaling van de Hervormingsagenda. Vaststelling hiervan door het college is voorzien in het 4de kwartaal van 2025.